Thị trấn Tortilla Flat

Tôi có nhiều thiện cảm với miền Tây Hoa Kỳ. Con người ở đó có những cá tính mà tôi thích, à mà không, nói thật luôn, là tôi ngưỡng mộ. Điên rồ, hài hước, bất cần, phóng túng và hết sức yêu đời. Cả một tuổi thơ dài ngồi ngắm miền Tây dưới móng ngựa Jolly Jumper, con ngựa láu cá của trùm cao bồi Lucky Luke, hàng loạt nhân vật hiện ra rất sống động, quái dị và điển hình. Từ cao bồi, ăn cướp, chủ quán rượu, gái làng chơi, lão nhà đòn cho đến da đỏ, ba Tàu và đặc biệt, một tay người Mễ Tây Cơ chuyên ngủ ngồi suốt các bức tranh. Tuy xuất hiện như một phông nền trong câu chuyện, nhưng nhân vật vô danh này chưa bao giờ vắng mặt trong bất kỳ truyện ngắn nào, dù bao giờ cũng ngủ, hoặc thức dậy để thì thào một bí mật nào đó, tiền đề cho các cuộc đấu súng hoặc rượt đuổi vô tiền khoáng hậu. Hoạ sĩ Morris đã nghiên cứu kỹ lưỡng bức tranh viễn Tây thời kỳ ấy, và những người gốc Mễ môi dày da nâu mập lùn uể oải trong cái nắng sa mạc gần như là hình ảnh tiêu biểu, một phần không thể thiếu của miền Tây Hoa Kỳ. Giờ đây tôi gặp lại họ, những paisano trong thị trấn Tortilla Flat của John Steinbeck, không làm phông nền, dù cũng ngủ suốt, nhưng đã trở thành những nhân vật chính.

Paisano giờ đây không thuần chủng Mễ như thời Lucky Luke lang thang. Họ lai nhiều dòng máu, tuy da vẫn nâu và vẫn sống bên rìa nên văn minh đang lao tới như một cơn lốc. Thế nhưng với John Steinbeck, họ thật sự là những người thú vị và đáng yêu và ông không định giễu cợt hay châm biếm họ - dù trong câu chuyện này thì những Paisano hiện lên theo kiểu các nhân vật trong một bức biếm họa. Steinbeck thậm chí đã sử dụng truyền thuyết về vua Arthur và hội bàn tròn để làm nền cho câu chuyện ( tiện đây, cũng xin phản đối luôn cái hình ảnh Chí Phèo và làng Vũ Đại được đem ra so sánh ở text bìa và lời giới thiệu, mà tôi thấy chả liên quan gì), một câu chuyện trông có vẻ rất thiếu nghiêm túc nhưng thực ra lại rất chân thành.

Khoảng một nửa cuốn sách, tôi phát bệnh vì Danny và các bạn của chàng. Cứ như họ mới trở về từ sao hỏa nhưng hoàn toàn bất chấp luật lệ trái đất. Cả lũ sống như người thượng cổ : đói thì ăn, mệt thì ngủ và sợ nhất là có tài sản trong tay, vì một quan niệm rất kiên cố, tài sản đi kèm với trách nhiệm. Bởi thế mà Danny, có hai căn nhà làm của nả, đã cập rập đem ngay một căn cho lũ bạn mình thuê, để trút gánh nặng này sang cho họ. Một thương vụ mà người thuê không trả tiền, người cho thuê cũng chẳng buồn đòi tiền, họ cứ thế nạp thêm người vào căn nhà ấy để có người gánh giùm trách nhiệm. Khi trách nhiệm quá lớn, căn nhà bốc cháy, cả bọn thở phào và dọn sang ở ngay căn còn lại. Từ đó, họ sống hạnh phúc bên nhau theo mốt cách thức rất tuỳ tiện và tuỳ cơ ứng biến, kiểu gì cũng được. 

Thoạt đầu, tôi không chịu đựng nổi lối sống buông tuồng, kiểu ngụy biện láu cá cho mục đích của bản thân- vài ga lông rượu. Nhưng rồi tôi ngạc nhiên thấy họ sống tốt chán, và vui vẻ bên nhau, dù đứa này lợi dụng đứa kia một ít, nhưng nói chung là hài lòng và mãn nguyện. Rồi từ từ tôi thấy họ tốt, một kiểu tốt hồn nhiên, không sâu xa, không suy tính - cứ như lương tâm cấu véo họ chỗ nào thì họ xử chỗ đó. Và rồi tôi thấy họ đẹp, lương thiện và ấm áp chan thành. Giống như hành trình đi vào một thế giới toàn những người ta tưởng họ điên nhưng ở lâu hơn thì nhận ra họ rất tỉnh táo, Tortilla Flat là một nơi như thế. Hoàn toàn tỉnh táo và đáng yêu, Danny và các bạn của chàng. Chỉ có điều ta chưa nhận ra vì ta còn sống chung với quá nhiều luật lệ và định kiến. Còn họ, họ sống ở ngoài, mà thực ra họ cũng không quan tâm là ở ngoài hay ở trong vì với họ nó không tồn tại. Ta thấy họ đã được giải thoát, còn họ thì họ nghĩ đã bị trói bao giờ đâu :)

Những chàng Paisano, dễ thương hơn tôi tưởng. Còn cuốn sách, thì hay ho hơn tôi tưởng. Tất nhiên rồi, John Steinbeck là ai chứ? Nobel văn chương. Nhưng nói thật tôi mới đọc một cuốn này của ông ấy thôi, còn Nobel thì đâu phải cuốn nào đọc cũng nổi he he. Nghe bảo rằng Đại suy thoái sách của ông rất thất bại, bán được hơn ngàn rưỡi cuốn thôi. Con số ấy mà áp vào thời hoàng kim của chúng ta hiện nay, thì gọi là một thành công rực rỡ đấy các bạn. Ước gì mà tôi có tinh thần lạc quan bất diệt của các Paisano :))